CẢNH BÁO: Dịch não mô cầu mùa đông xuân Bệnh do não mô cầu là một bệnh nhiễm khuẩn cấp tính (bệnh ...

 CẢNH BÁO: Dịch não mô cầu mùa đông xuân

Bệnh do não mô cầu là một bệnh nhiễm khuẩn cấp tính (bệnh truyền nhiễm nhóm B), lây truyền qua đường hô hấp, thường gặp ở lứa tuổi trẻ. Bệnh gia tăng vào mùa đông - xuân và có khả năng gây thành dịch.

Các thể lâm sàng: viêm màng não mủ, nhiễm khuẩn huyết, sốc nhiễm khuẩn, viêm khớp, viêm màng ngoài tim,... trong đó viêm màng não mủ và nhiễm khuẩn huyết là thường gặp hơn. Bệnh có thể để lại di chứng nặng nề như chậm phát triển tinh thần, điếc, liệt với tỷ lệ từ 10 - 20, tử vong có thể từ 8 - 15.

Tác nhân gây bệnh: là vi khuẩn não mô cầu Neisseria meningitidis, được chia thành 13 nhóm huyết thanh, trong đó có 6 nhóm: A, B, C, W-135, X và Y có khả năng gây dịch.

Vi khuẩn có sức đề kháng yếu, bên ngoài cơ thể chỉ sống được vài giờ, dễ bị tiêu diệt bởi các chất sát khuẩn, tẩy rửa thông thường.

Nguồn bệnh, thời gian ủ bệnh và thời kỳ lây truyền

- Nguồn bệnh: là người mang vi khuẩn não mô cầu (lây từ người sang người).

- Thời gian ủ bệnh từ 2 - 10 ngày, thông thường từ 3 - 4 ngày.

- Thời kỳ lây truyền: tùy thuộc vào thời gian tồn tại của vi khuẩn não mô cầu ở mũi, họng của người nhiễm khuẩn. Đối với người bệnh, khả năng lây truyền có thể từ vài ngày trước khi khởi phát bệnh cho đến 24 giờ sau khi được điều trị bằng kháng sinh đặc hiệu.

Đường lây truyền: qua đường hô hấp, chủ yếu qua việc tiếp xúc trực tiếp với nguồn bệnh do hít phải dịch tiết mũi, hầu, họng bắn ra từ người mang vi khuẩn (người bệnh và người lành mang trùng). Lây truyền qua đồ vật ít khi xảy ra.

Tính cảm nhiễm: Mọi người đều có cảm nhiễm với vi khuẩn não mô cầu và tính cảm nhiễm giảm dần theo tuổi. Sau khi nhiễm vi khuẩn, kể cả các trường hợp không có biểu hiện lâm sàng, cơ thể vẫn sinh miễn dịch. Tuy nhiên, đến nay vẫn chưa biết rõ thời gian miễn dịch đặc hiệu sau khi nhiễm khuẩn.

Vắc xin: Hiện nay đã có vắc xin phòng bệnh do não mô cầu nhóm huyết thanh A, B, C, Y, W-135.

Chẩn đoán:

Biểu hiện: sốt, đau đầu, buồn nôn, nôn, gáy cứng (trẻ nhỏ có thóp phồng), lơ mơ, nhạy cảm với ánh sáng, có thể xuất hiện ban xuất huyết hình sao hoặc biểu hiện sốc nhiễm khuẩn và trên lâm sàng hướng tới bệnh do não mô cầu.

Xác định

Xác định vi khuẩn gây bệnh bằng một trong các xét nghiệm sau:

- Cấy phân lập được vi khuẩn não mô cầu trong dịch não tủy, hoặc máu, hoặc dịch tử ban.

- Xét nghiệm PCR xác định được vi khuẩn não mô cầu trong dịch não tủy, hoặc máu, hoặc dịch tử ban.

Ổ dịch: Một nơi (thôn/ấp/bản/tổ dân phố/cụm dân cư/đơn vị,...) được gọi là ổ dịch khi ghi nhận từ 02 trường hợp bệnh trở lên (trong đó ít nhất một trường hợp bệnh xác định) khởi phát trong vòng 10 ngày có liên quan dịch tễ với nhau. Ổ dịch được xác định là kết thúc khi sau 10 ngày không ghi nhận trường hợp mắc mới kể từ ngày khởi phát của trường hợp mắc bệnh cuối cùng.

Các biện pháp phòng bệnh

- Tuyên truyền cho cộng đồng, đặc biệt tại những vùng có dịch lưu hành, nơi có ổ dịch cũ về bệnh do não mô cầu.

- Các biện pháp phòng chống:

+ Thực hiện tốt việc vệ sinh cá nhân: rửa tay thường xuyên bằng xà phòng, súc miệng, họng bằng các dung dịch sát khuẩn mũi họng thông thường.

+ Ăn uống đủ chất dinh dưỡng, luyện tập, nâng cao thể trạng.

+ Thực hiện tốt vệ sinh, thông khí nơi ở, nơi làm việc.

+ Chủ động tiêm vắc xin phòng bệnh tại các cơ sở y tế.

+ Khi phát hiện dấu hiệu nghi ngờ mắc bệnh cần đi khám hoặc thông báo ngay cho cơ quan y tế gần nhất.

- Đối với người tiếp xúc gần: là những người sống cùng hộ gia đình, những người sống, làm việc cùng phòng, người trực tiếp chăm sóc, người có tiếp xúc mật thiết, trẻ học cùng trường mầm non/nhà trẻ, cùng nhóm học, cùng lớp học với bệnh nhân trong thời gian từ 7 ngày trước ngày khởi phát cho đến 24 giờ sau khi bệnh nhân được dùng kháng sinh đặc hiệu.

+ Hướng dẫn tự theo dõi, phát hiện sớm các triệu chứng của bệnh, đặc biệt là sốt và thông báo ngay cho cán bộ y tế.

+ Hạn chế tối đa việc tiếp xúc với bệnh nhân và những người khác.

+ Sử dụng thuốc điều trị dự phòng càng sớm càng tốt, tốt nhất là trong vòng 24h sau khi có chẩn đoán xác định ca bệnh có liên quan cho những người tiếp xúc gần, sử dụng kháng sinh theo kết quả kháng sinh đồ, nếu không có kháng sinh đồ, sử dụng một trong các loại kháng sinh: Ciprofloxacin, Rifampicin, Azithromycin.

Liều dùng cụ thể như sau:

Ciprofloxacin: Uống một lần duy nhất, liều lượng 500 mg cho người lớn và trẻ em trên 12 tuổi (không dùng cho trẻ em dưới 12 tuổi, phụ nữ có thai và phụ nữ đang cho con bú).

Rifampicin: Chống chỉ định trong các trường hợp sau: đang có biểu hiện vàng da, có tiền sử tăng nhạy cảm với Rifampicin.

+ Người lớn và trẻ em trên 12 tuổi: liều lượng 600mg/lần, dùng 2 lần/ngày, dùng trong 2 ngày (không dùng cho phụ nữ có thai và phụ nữ đang cho con bú).

+ Trẻ em từ 1 - 12 tuổi: liều lượng 10 mg/kg cân nặng/ lần, dùng 2 lần/ngày, dùng trong 2 ngày.

+ Trẻ em dưới 12 tháng: liều lượng 5mg/kg cân nặng/ lần, dùng 2 lần/ngày, dùng trong 2 ngày.

Azithromycin:

+ Người lớn: uống 1 lần duy nhất, liều lượng 500mg. Dùng được cho phụ nữ có thai và phụ nữ đang cho con bú.

+ Trẻ em: uống 1 lần duy nhất, liều lượng 10mg/kg cân nặng.

- Tại gia đình bệnh nhân và cộng đồng khu vực ổ dịch:

+ Tuyên truyền tới từng hộ gia đình về bệnh do não mô cầu và các biện pháp phòng chống.

+ Khi phát hiện trường hợp bệnh mới trong khu vực ổ dịch cần đưa người bệnh đi khám hoặc thông báo ngay cho cơ quan y tế gần nhất.

+ Hạn chế việc tụ tập đông người, hạn chế tiếp xúc với bệnh nhân, người nghi ngờ mắc bệnh.

+ Hướng dẫn gia đình bệnh nhân và người dân trong khu vực ổ dịch thực hiện tốt vệ sinh cá nhân, vệ sinh nơi ở: rửa tay thường xuyên bằng xà phòng, lau sạch các bề mặt, dụng cụ tiếp xúc hàng ngày như sàn nhà, tay nắm cửa, tay vịn cầu thang, mặt bàn ghế, đồ chơi, dụng cụ học tập v.v... bằng xà phòng hoặc các chất tẩy rửa thông thường; giặt, rửa quần áo, dụng cụ, đồ vải... và phơi dưới ánh nắng mặt trời.

+ Thực hiện vệ sinh thông khí: Thường xuyên mở cửa sổ, cửa chính để đảm bảo thông thoáng khí cho nhà/phòng ở, nơi làm việc, học tập hàng ngày.

Tài liệu tham khảo:
Quyết định số 3897/QĐ-BYT ngày 12 tháng 10 năm 2012, về việc ban hành Hướng dẫn giám sát và phòng chống, chống bệnh do não mơ cầu.
PGS.TS Phạm Thị Bích Đào
-------------------------------------------------
Bệnh Viện Đại Học Y Hà Nội
Địa chỉ: 1 Tôn Thất Tùng, Đống Đa, Hà Nội
Tổng đài tư vấn và đặt lịch khám: