HỘI GÂY MÊ HỒI SỨC VIỆT NAM (VIETNAM SOCIETY OF ANAESTHESIOLOGISTS) HẠ KALI MÁU TRONG CƯỜNG GIÁP (BASEDOW) 1. ĐẠI CƯƠNG VỀ KALI MÁU Kali là cation chủ yếu của dịch nộ...

 HẠ KALI MÁU TRONG CƯỜNG GIÁP (BASEDOW)

1. ĐẠI CƯƠNG VỀ KALI MÁU
Kali là cation chủ yếu của dịch nội bào (trong tế bào). Khoảng 90 tổng lượng Kali của cơ thể tồn tại dưới dạng tự do và có thể trao đổi, phần nhỏ còn lại bám vào hồng cầu, mô xương và mô não. Tuy nhiên chỉ có 2 (50-60) lượng Kali lưu hành ở dịch ngoại bào và có thể định lượng được.

Nồng độ kali máu ở người trưởng thành được duy trì chặt chẽ trong khoảng 3,5-5,0 mmol/L (mEq/L). Sự phân bố Kali giữa dịch nội bào và dịch ngoại bào được duy trì nhờ bơm Natri-Kali-ATPase nằm ở màng tế bào.

Bơm Na-K-ATPase là một bộ máy vận chuyển tích cực của Natri và Kali. Tất cả các tế bào đều có bơm Na-K-ATPase trên bề mặt. Bơm natri - kali là một protein mang gồm hai phân tử protein có hình cầu, một to và một nhỏ. Protein to có 3 vị trí tiếp nhận đặc hiệu với Na ở mặt trong và 2 vị trí tiếp nhận đặc hiệu với K ở mặt ngoài. Ở mặt trong, gần vị trí tiếp nhận Na có enzym ATPase. Các bơm này phải hoạt động liên tục để duy trì sự ổn định của các ion Na và K do các ion này liên tục khuếch tán qua màng tế bào thông qua các kênh làm phá vỡ trạng thái ổn định của các ion này.

Năng lượng sử dụng cho bơm được lấy từ sự phân giải ATP của tế bào. Theo tính toán, năng lượng thủy phân từ 1mol ATP có thể dùng cho vận chuyển 3 ion Na ra khỏi tế bào và 2 ion K đi vào trong tế bào. Các tế bào sẽ sử dụng năng lượng này để thay đổi hình dạng của các protein vận chuyển trên màng tế bào để qua đó thực hiện việc vận chuyển. Khoảng 40 lượng ATP của tế bào được sử dụng để phục vụ cho mục đích này.

II. CƠ CHẾ HẠ KALI MÁU TRONG CƯỜNG GIÁP
Các hormon tuyến giáp có tác dụng làm tăng hoạt động chuyển hóa của tế bào, trong đó có tác dụng làm tăng sự vận chuyển các ion Natri và Kali qua màng tế bào do hormon tuyến giáp gây hoạt hóa enzym ATPase nên kích thích hoạt động các bơm Na-K-ATPase, làm tăng vận chuyển Kali từ ngoài vào trong tế bào, góp phần gây hạ Kali máu ở những bệnh nhân cường giáp.

Ngoài ra, trên chuyển hóa glucid, hormone tuyến giáp làm tăng các enzyme chuyển hóa bên trong tế bào nên kích thích tất cả các dạng của chuyển hóa glucid như: tăng sinh đường mới, tăng hấp thu glucose từ đường tiêu hóa, tăng bài tiết insulin do tăng đường huyết, đưa nhanh glucose vào trong tế bào và tăng tiêu thụ glucose. Vì vậy có thể gây kích thích bơm Na-K-ATPase và tăng đưa kali vào trong tế bào.

Mặt khác, quá trình hoạt hóa bơm Na-K-ATPase cần sử dụng nhiều năng lượng (từ ATP) và sinh nhiều nhiệt nên cũng góp phần làm tăng mức chuyển hóa của cơ thể.

III. TRIỆU CHỨNG CỦA HẠ KALI MÁU:
- Triệu chứng thay đổi tùy từng bệnh nhân, tùy thuộc vào mức độ hạ Kali (thường xảy ra khi nồng độ K 2,5 mmol/L) và tốc độ hạ kali (kali máu giảm nhanh có thể gây triệu chứng dù mức độ hạ không nhiều).
- Tiêu hóa: Chán ăn, buồn nôn, táo bón, trướng bụng, giảm nhu động ruột hoặc liệt ruột cơ năng.
- Thần kinh cơ: Yếu cơ, liệt, liệt cơ hô hấp, chóng mặt, lú lẫn, giảm phản xạ, dị cảm.
- Tim mạch: Hạ huyết áp tư thế, loạn nhịp tim, ngừng tim.
- Thận: Tiểu nhiều do giảm khả năng cô đặc nước tiểu, kiềm chuyển hóa.
- Điện tim: Sóng T dẹt hoặc đổi chiều, xuất hiện sóng U, ST hẹp, giảm điện thế QRS.

(*)TÀI LIỆU THAM KHẢO:
1. Lê Xuân Trường (2015). Hóa sinh lâm sàng. Nhà xuất bản Y học, chi nhánh TP Hồ Chí Minh.
2. Đại học Y Dược Thành phố Hồ Chí Minh (2009). Điều trị học Nội khoa. Nhà xuất bản Y học, chi nhánh TP Hồ Chí Minh.
3. Bài giảng Sinh lý học, Trường Đại học Y Hà Nội.

(**) Hình minh họa: Bơm Na-K-ATPase và hình ảnh sóng U trên điện tâm đồ.