GIÃN NÃO THẤT ĐƠN THUẦN Ths.Bs Nguyễn Ngọc ...

 GIÃN NÃO THẤT ĐƠN THUẦN
Ths.Bs Nguyễn Ngọc Tú
Giãn não thất của thai nhi là tình trạng bệnh lý khi não thất bên ( một cấu trúc chứa dịch trong não ) của thai nhi 10 mm. Giãn não thất chiếm 1 trong các trường hợp siêu âm trước sinh. Khi kích thước não thất bên từ 10-15 mm, được gọi là giãn não thất nhẹ; khi 15 mm , được gọi là giãn não thất nặng.
Giãn não thất đơn thuần là bệnh lý giãn não thất mà không kèm theo bất cứ tổn thương khác của thai. Đây là bệnh lý rất hay gặp. Do đó, xin đưa ra một số câu hỏi liên quan đến giãn não thất đơn thuần trong lâm sàng các thai phụ và thày thuốc quan tâm:
1. Tất cả các trường hợp giãn não thất nhẹ có nên đến các bệnh viện tuyến trên không?
Giãn não thất bên đơn thuần là bệnh lý được chẩn đoán bằng phương pháp loại trừ. Trong khi đó nhiều tổn thương của hệ thần kinh biểu hiện kín đáo trên siêu âm. Do đó nên khám chuyên sâu hơn để phát hiện các tổn thương này.
2. Siêu âm đầu dò âm đạo có nên được áp dụng để đánh giá hệ thống não không?
Siêu âm đầu dò sẽ cho phép đánh giá hệ thống thần kinh một cách chi tiết hơn (chỉ áp dụng cho ngôi thai là ngôi đầu ), trong trường hợp ngôi thai không thuận, siêu âm bằng đầu dò linear cũng là 1 trong những phương tiện được sử dụng.
3.Chụp cộng hưởng từ thai nhi có lợi ích không?
Chụp cộng hưởng từ thai nhi có lợi thế hơn siêu âm khi thai bị giãn não thất. theo nghiên cứu lớn nhất, cộng hưởng từ có thể phát hiện thêm các thương tổn trong 6-10 các trường hợp. Thời điểm chụp cộng hưởng từ thích hợp nhất thì chưa rõ ràng, tuy nhiên có thể chụp ngay khi có chẩn đoán giãn não thất, hoặc áp dụng cho các lần theo dõi giãn não thất tiếp theo. Nhưng để đánh giá hệ thống vỏ não, 30-32 tuần có thể là lựa chọn tối ưu.
4.Có nên theo dõi sau khi thai nhi bị giãn não thất?
Có. Vì 16 các trường hợp giãn não thất, kích thước não thất bên sẽ tăng lên. Khoảng 13 các trường hợp khám lần sau phát hiện thêm các thương tổn mà lần khám đầu không nhận ra được.
5.Có nên sàng lọc nhiễm trùng bào thai không?
Toxoplasma, CMV, rubella là các nguyên nhân gây nhiễm trùng bào thai, đồng thời gây nên giãn não thất. Trong đó, không phải trường hợp nhiễm trùng nào cũng biểu hiện rõ ràng trên siêu âm. Do đó nên sàng lọc nhiễm trùng bào thai.
6. Có nên chọc hút nước ối để đánh giá bộ nhiễm sắc thể thai nhi?
Giãn não thất có thể gặp trong các trường hợp thai nhi mắc bệnh Down. Khi giãn não thất đơn thuần, nguy cơ bệnh Down tăng lên 3,8 lần. Khi thai nhi được sàng lọc ở 3 tháng đầu, sẽ được đánh giá nguy cơ mắc bệnh Down, dựa vào phần mềm FMF, sẽ cho ra 1 con số nguy cơ mắc bệnh Down. Khi gặp giãn não thât đơn thuần, con số này sẽ được nhân lên 3,8 lần. Dựa vào đó, có thể xem xét có nên chọc ối hay không?
7.Có nên sàng lọc kháng thể kháng tiểu cầu?
Kháng thể kháng tiểu cầu được sinh ra từ cơ thể thai phụ nhằm chống lại các kháng nguyên trên bề mặt tiểu cầu của thai nhi, gây ra giảm tiểu cầu thai nhi , qua đó gây xuất huyết não và giãn não thất. Tuy nhiên, bệnh lý này hiếm khi gây giãn não thất đơn thuần. Do đó không cần làm xét nghiệm này, hơn nữa ở Việt Nam chưa làm được xét nghiệm này.
8.Nguy cơ khi giãn não thất có kèm theo tổn thương khác mà không phát hiện được là bao nhiêu?
Khoảng 13 các tổn thương khác được phát hiện thêm sau lần khám đầu tiên. Nếu chụp cộng hưởng từ sẽ làm giảm các nguy cơ này.
9. Tỷ lệ chậm phát triển trí tuệ trong trường hợp giãn não thất nhẹ, đơn thuần
Khoảng 11 trẻ giãn não thất có chậm phát triển trí tuệ bao gồm chậm phát triển ngôn ngữ nhẹ, hay có chút rối loạn nhận thức, nhưng không gây ra tình trạng rối loạn tâm thần nặng.
10. Những yếu tố ảnh hưởng đến giãn não thất đơn thuần
- Giới tính: tỷ lệ thai trai/ thai gái mắc giãn não thất là 1,7
- Tuổi thai được chẩn đoán: có nhiều nghiên cứu trái ngược nhau về thời điểm thai nhi bị giãn não thất. Có nghiên cứu chỉ ra rằng tuổi thai mắc càng sớm thì càng nặng, hoặc đường kính não thất bên giảm đi trong thời kỳ bào thai sẽ có tiên lượng tốt hơn. Nhưng có nghiên cứu thì không thấy sự khác biệt về thời điểm thai nhi giãn não thất.
- Kích thước não thất bên: Người ta chia ra 2 nhóm dựa vào đường kính não thất bên: 10-11,9 mm và 12-15 mm. Kết quả là về tiên lượng cho em bé tương tự nhau về sự phát triển trí tuệ.
- Giãn 1 hoặc 2 bên: Không khác biệt giữa giãn não thất 1 hoặc 2 bên
- Sự cân đối 2 bên não thất: Chưa có nghiên cứu nào chỉ ra sự khác biệt đáng kể giữa nhóm giãn não thất cân đối ở 2 bên hoặc giãn não thất không cân đối của 2 bên
- Tiến triển của giãn não thất: 16 các trường hợp giãn não thất sẽ tiến triển nặng hơn và gây ra tiên lượng xấu hơn.
11. Theo dõi và điều trị: Theo dõi và khám tại các chuyên khoa Thần kinh của trẻ em. Khuyến cáo nên chụp cộng hưởng từ khi em bé 01 tuổi để đánh giá hệ thần kinh em bé.

Tài liệu dịch từ: Counseling in isolated mild fetal ventriculomegaly - Ultrasound Obstet Gynecol 2009.